W dniu 3 października 2014 roku na XII piętrze Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie odbyła się organizowana przez Fundację „Rodzice Szkole”, we współpracy z Komitetem Nauk Pedagogicznych PAN i Collegium Civitas, konferencja „Środowiska obywatelskie w służbie edukacji narodowej 1989 – 2014”. Tematyką konferencji było podsumowanie działań różnych środowisk obywatelskich w powstaniu edukacji niepublicznej.
Wśród zaproszonych gości znaleźli się między innymi: wiceprezydent miasta Warszawy, Mazowiecki Kurator Oświaty, Wiceprezes ZNP, Prezes Krajowej Rady Spółdzielczej. Na Konferencję nie przybył żaden przedstawiciel Ministerstwa Edukacji. Spółdzielczość Uczniowska była licznie reprezentowana przez przedstawicieli Fundacji Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej w osobach: Anna Bulka – Prezes Zarządu FRSU, Jerzy Lubas – I Zastępca Prezesa Zarządu FRSU, Władysław Kołoczek, Wiceprezes Zarządu FRSU, Zofia Węgrzyniak – Członek Zarządu FRSU oraz przedstawicieli Powiatowych i Wojewódzkich Rad SU: Annę Mironiuk i Kazimierza Parszewskiego. W konferencji uczestniczyło ponad 100 osób.
Otwarcia konferencji dokonał Wojciech Starzyński – założyciel Stołecznego Towarzystwa Oświatowego i prowadził ją wraz ze Stanisławem Mockiem – rektorem Collegium Civitas. Pierwszy wykład wygłosiła prof. dr hab. Maria Dudzikowa. Mówiła ona o mechanizmach działań pozornych i ich niekorzystnym wpływie na edukację. Stwierdziła ona, że „szkoła przypomina maszynę, w której tryby są wciśnięci nauczyciele”. Jest ona między innymi współautorką książki: Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej
Stwierdziła, że w szkołach występuje wiele działań pozornych, które sprawiają wrażenie efektywnych i pożytecznych, ale w efekcie nie wnoszą nic znaczącego do rozwoju edukacji.
Jako przykład działań pozornych podano monitoring w szkołach oraz projekt rejestracji czasu pracy nauczycieli, który na szczęście nie doszedł do skutku. Jej wystąpienie wywołało bardzo dużo emocji i pytań. Kolejnym prelegentem była Krystyna Starczewska - polonistka, filozof, etyk i pedagog, założycielka I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie "Bednarska", prezes Krajowego Forum Oświaty Niepublicznej – przedstawiła drogę od inicjatyw edukacyjnych opozycji do rozwoju oświaty niepublicznej w wolnej Polsce. Krytycznie wypowiedziała się o ocenie szkół na podstawie rankingów. Jej zdaniem źródłem one źródłem segregacji i nietolerancji. Np: Dyrektorzy nie przyjmują często uczniów, którzy wymagają pomocy i opieki, dzieci uchodźców, dzieci z domów dziecka czy dzieci niepełnosprawnych, dlatego że nie mają one szans na dobre oceny i tym samym zaniżają wyniki rankingowe. Dla niej ważniejsza od miejsca w rankingu jest pomoc tym, którzy jej naprawdę potrzebują, nauka tolerancji i aktywności obywatelskiej uczniów.
Następnie Elżbieta Tołwińska-Królikowska – przedstawiła problematykę małych szkół, likwidację wielu z nich w ostatnich latach, protesty środowisk lokalnych z tego powodu oraz problemy szkół prowadzonych przez stowarzyszenia. Zwróciła uwagę na to iż małe wiejskie szkoły w wielu bogatych krajach Unii Europejskiej, Szwajcarii czy Finlandii są utrzymywane, bo wiadomo, że dla małego dziecka najważniejszy jest dobry nauczyciel, bezpieczna atmosfera i kontakt z domem, a nie pomoce naukowe, baseny i inne gadżety. Jak klasa jest 5,10-osobowa, to nauczyciel ma kontakt z każdym dzieckiem, może wspierać jego indywidualny rozwój. Tam nie da się nie odrabiać lekcji, nie przyjść do szkoły, bo to od razu widać. Dodatkowo ułatwiony jest kontakt z rodzicami np. jak rodzic nie przyjdzie na zebranie, to nauczyciel wracając po pracy, zapuka do jego domu i zapyta: Dlaczego pani nie było? Na zakończenie podkreśliła wagę szkoły dla środowiska wiejskiego stwierdzając, że: „Szkoła jest sercem wsi – wieś bez szkoły umiera”.
Z kolei Anna Bulka – Prezes Fundacji Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej przedstawiła działalność spółdzielni uczniowskich w szkołach, jako najlepszą formę nauki przedsiębiorczości. Zwróciła także uwagę na rosnące znaczenie spółdzielczości uczniowskiej jako instrumentu kształtowania postaw przedsiębiorczych i obywatelskich wśród dzieci i młodzieży. Za szczególnie ważne zostało uznane zamieszczenie spółdzielczości uczniowskiej w Krajowym Programie na rzecz Ekonomii Społecznej. Zarysowała ona krótko historię powstania SU, stwierdziła, że praca w spółdzielni kształtuje u młodzieży między innymi: przedsiębiorczość kształci umiejętność dostosowania się do różnych warunków i podejmowania ryzyka. Anna Bulka omówiła także w swoim wystąpieniu działania Fundacji Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej i wspomniała o rozpoczęciu wspólnie z Agencją Rozwoju i Promocji Spółdzielczości Uczniowskiej oraz Gminą Raciechowice przystąpiła realizacji projektu: „Spółdzielczość uczniowska jako instrument wzmacniania postaw przedsiębiorczych oraz obywatelskich wśród młodzieży”, który jest wspierany jest przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Następnie na podstawie wniosków z II Kongresu Spółdzielczości Uczniowskiej – zwróciła uwagę między innym na potrzebę: popularyzacji rozwoju SU; uregulowanie jej statusu prawnego, zapewnienia fachowych publikacji. Na zakończenie zaprosiła wszystkich do zainteresowania się spółdzielnia uczniowską cytując fragmenty wiersza jednej z opiekunek spółdzielni uczniowskich Ewy Gwiżdż: „Spółdzielcą zostań już dziś, jeśli tylko masz chęci, podejmij ten trud działania, nas to naprawdę kręci”.
W kolejnym punkcie konferencji w imieniu Tomasza Elbanowskiego została przedstawiona Akcja „Ratuj maluchy” – pospolite ruszenie rodziców. Hasłem tej akcji jest: „Rodzice chcą mieć wybór”. Powstaje projekt ustawy obywatelskiej w tej sprawie. Najważniejszym postulatem tej akcji jest to, aby rodzice decydowali o wieku rozpoczęcia edukacji szkolnej swoich dzieci, aby tradycyjny wiek 7 lat mogli przyspieszyć lub opóźnić.
W drugiej części konferencji jako pierwszy po przerwie zabrał głos dr Michał Kawecki – psycholog, publicysta, działacz oświatowy, założyciel szkół społecznych STO w Szczecinie. Tematem jego wystąpienia były „Działania obywatelskie na pograniczu edukacji i kultury”. W swoim wystąpieniu przestrzegał on przed oddzielaniem edukacji od kultury i wskazywał na daleko idące konsekwencje, które to za sobą może pociągnąć.
Kolejnym mówcą był Krzysztof Kasprzyk - dziennikarz, urzędnik konsularny, działacz polonijny. Tematem jego wystąpienia były „Działania obywatelskie na rzecz edukacji narodowej w środowiskach Polonii i Polaków za granicą”. Stwierdził on, że na świecie mieszka około 18 -20 milionów Polaków i ludzi polskiego pochodzenia, z czego około połowa w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Stwierdził on, że Polonia często nie angażuje się w działalność kraju, do którego przyjechali, że często uważa emigrację, jako zjawisko przejściowe. Stad też bardzo ważną rzeczą powinny być działania na rzecz utrzymania polskości (nauka języka polskiego i nauczania w języku polskim), gdyż bez znajomości języka więź z ojczyzną słabnie. Ostatnim prelegentem konferencji był Marcin Frybes, który scharakteryzował środowiska obywatelskie w Polsce z perspektywy spojrzenia socjologa i historyka.
W dyskusji przedstawicielka Powiatowej Rady SU w Suchej Beskidzkiej – Anna Mironiuk – zabrała głos nawiązując do wystąpienia Pani Anny Bulki. Poruszając tematykę spółdzielczości uczniowskiej ukazała korzyści z istnienia w szkole spółdzielni zarówno dla szkoły, jako takiej, jak i dla uczniów. Na zakończenie swego wystąpienia zaapelowała do przedstawicieli rodziców, aby ci w rozmowach z dyrektorami propagowali zakładanie spółdzielni uczniowskich.
Konferencja zakończyła się przyjęciem Deklaracji Obywatelskiej oraz podziękowaniami dla organizatorów konferencji.
A.M.